Met de nieuwe onderwijsmodule Zelfzorg zet je de eerste stap
Persoonlijk leiderschap, het thema vormt de kern van de ontwikkeling bij TalentCare. Tijdens ons Persoonlijk Leiderschap Weekend, in ontwikkelgesprekken en op de Persoonlijk Leiderschap Dag. Maar nu ook als hoofdthema van de nieuwe onderwijsmodule Zelfzorg voor zorgverleners. Stefan ontwikkelde de module en vertelt wat je er ongeveer van kan verwachten. “Ik wil zorgverleners meegeven dat ze zichzelf op de eerste plek zetten.”
Zelf is Stefan Ottenbros, onze directeur en oprichter, al jaren bezig met persoonlijk leiderschap. Dat begon al tijdens zijn studie en was ook één van de redenen om zijn eigen bedrijf te beginnen.
Hij leest boeken* over persoonlijke groei, luistert er podcasts over en praat met veel mensen over het onderwerp. Kritisch naar zichzelf kijken? Daar heeft hij geen moeite mee. Daarnaast heeft hij de afgelopen jaren enorm veel praktijkervaring opgedaan. Samen met zijn team heeft hij honderden beginnende zorgverleners begeleid bij hun persoonlijke ontwikkeling. Het ontwikkelen van een onderwijsmodule over zelfzorg en persoonlijk leiderschap was dan ook een vanzelfsprekende stap.
Eerste groep gestart
De module is een aanvulling op het al bestaande onderwijsaanbod. Hierin staan thema’s zoals communicatie, leiderschap en samenwerking centraal. “In deze module gaan we daar nog dieper op in”, legt Stefan uit. “Vragen die we bijvoorbeeld behandelen: Hoe kun je negatieve gedachten omzetten in positieve gedachten? Hoe maak je doelen en dromen waar? Wat zijn jouw normen en waarden? En hoe kun je omgaan met de zorgkloof in Nederland?”
“Als zorgverlener heb je zelf invloed op het systeem”
De eerste groep, van zo’n tien tot vijftien artsen en verpleegkundigen, is een paar weken geleden gestart. De module bestaat uit drie sessies op kantoor in Bussum, van telkens twee uur. Stefan: “Voorafgaand aan een sessie eten we met z’n allen samen. Dan kan iedereen even afschakelen van de werkdag. En het is ook gewoon heel gezellig.”
Verantwoordelijk voor je eigen handelen
Wat Stefan onder persoonlijk leiderschap verstaat? “Het besef dat je volledig verantwoordelijk bent voor je eigen ontwikkeling, handelen en prestaties. Dat je daar zelf regie over hebt. En dat je je er als zorgverlener bewust van bent dat je invloed hebt op het systeem. Wij zíjn het systeem.”
Over het algemeen werken in de zorg veel lieve en zachte mensen, merkt Stefan. Ze hebben veel passie voor het vak en vinden harmonie belangrijk. “Dat is natuurlijk wat de zorg zo bijzonder maakt, maar soms mogen zorgverleners wel wat harder op de inhoud zijn. Wat resultaatgerichter.”
Dat licht hij toe aan de hand van een voorbeeld. “Stel dat je vindt dat je te weinig supervisie krijgt bij de instelling waar je werkt. Dan kun je twee kanten op. Of je gaat van het negatieve uit en wordt er onzeker van. Doe ik het nu wel goed? Wat als ik straks een tuchtzaak krijg?”
“Of je denkt na over je gewenste situatie. Hoeveel supervisie had ik willen hebben? En hoeveel heb ik nu? Als dat inderdaad te weinig is, maak het dan bespreekbaar. Als je op die manier met je problemen aan de slag gaat, wordt het behapbaar. En los je ze vervolgens sneller op.”
Nieuwe manier van denken
Die positieve, ondernemende manier van denken wil hij deelnemers van de onderwijsmodule graag aanleren. “Ik geloof echt dat dit onderwerp zorgverleners kan helpen”, zegt hij met een glinstering in zijn ogen.
“Werken in de zorg vergt veel van jezelf. Het personeelstekort is groot, de regeldruk en administratieve last nemen al jaren toe en patiënten worden steeds mondiger. Daar komt bij dat alle zorgverleners een eigenschap gemeen hebben: ze willen een ander helpen, maar vergeten vaak zichzelf. Maar om met alle uitdagingen om te gaan, is het juist essentieel om goed voor jezelf te zorgen. En jezelf op de eerste plek te zetten.”
Dat is allesbehalve egoïstisch, benadrukt hij. “Als je niet goed weet waarvoor je dit werk doet, en vooral erkenning van de ander zoekt, loop je leeg. Dat zien we helaas veel gebeuren in deze sector. Daar wordt niemand beter van: de patiënten niet, je collega’s niet en jijzelf ook niet.”
Input van zorgverleners zelf
In het onderwijs van TalentCare komen thema’s als positief denken, fouten durven maken en doelen waarmaken al jaren langs. “Toch waren het steeds losse onderdelen”, constateert Stefan. “Nu is de informatie eindelijk gebundeld in de module ‘Zelfzorg’.”
Waarom nu? “De laatste jaren hebben we meer dan 1.400 zorgverleners begeleid in hun persoonlijke en professionele ontwikkeling. Daar kwam zoveel feedback uit, dat we inmiddels goed weten waar zorgverleners tegenaan lopen en waar ze behoefte aan hebben.” De input voor de onderwijsmodule is dan ook vooral gebaseerd op gesprekken met de zorgverleners van TalentCare zelf.
Opdrachten als voorbereiding
Voorafgaand aan elke avond geeft Stefan de deelnemers vragen en opdrachten mee. Hij vraagt ze bijvoorbeeld om terug te gaan naar het moment waarop ze besloten zorgverlener te worden. Wat voelen ze nu als ze daarover nadenken? Ook vraagt hij naar hun rolmodellen, angsten en doelen. En belangrijke relaties, inclusief de relatie met zichzelf. Daarnaast moeten de zorgverleners mensen die ze goed kennen vragen om op papier te zetten hoe zij de zorgverleners zien. En naar het eerlijke antwoord vragen.
“Als je goed voor jezelf zorgt, kun je een hoop aan”
Tijdens de sessies bespreekt Stefan de vragen en opdrachten met de deelnemers. Het is dus van belang dat deelnemers zich kwetsbaar durven opstellen. Dat is meestal niet zo’n probleem volgens Stefan. “We creëren een veilige setting. De groep is bewust niet zo groot, zodat mensen zich veiliger voelen open te zijn. Bovendien geef ik zelf het goede voorbeeld door mijn eigen fouten en onzekerheden te delen.”
Non-verbale communicatie
Verder komen communicatiestijlen aan bod en hoe je die kunt inzetten om beter verbinding te maken met patiënten en collega’s. Wat straal je non-verbaal uit? En hoe kun je dat beïnvloeden?
Het valt Stefan op dat veel zorgverleners aangeven dat ze te weinig tijd hebben om te communiceren met patiënten. “Maar in een minuut kun je echt wel verbinding maken met elkaar. Daar zijn gesprekstechnieken voor, zoals je patiënt goed aankijken en doorvragen. Maar het gaat ook om je eigen houding. Als jij druk bent in je hoofd en eigenlijk ergens anders mee bezig bent, heeft de patiënt dat vaak door.”
Ook dat heeft te maken met zelfzorg. “Als je goed voor jezelf zorgt, straal je dat ook uit. En kun je een hoop aan. Je kijkt positiever naar de wereld en hebt meer empathie met jezelf.”
Actief aan de slag met zelfzorg
Hij is zich ervan bewust dat je zelfvertrouwen en eigenwaarde niet van de ene op de andere dag krijgt. Dat is een proces van jaren, waar je actief mee aan de slag moet.
“Maar de onderwijsmodule is een mooi begin”, denkt Stefan. “Ik hoop dat deelnemers hierdoor meer inzicht in zichzelf krijgen. Dat ze makkelijker keuzes maken, omdat ze beter weten wat ze willen. Dat ze weten waarvoor ze dit werk doen en hun gedachten de baas zijn.” Zelf merkt hij dat het veel rustiger in zijn hoofd is sinds hij met persoonlijk leiderschap aan de gang ging. Dat gevoel gunt hij iedereen.
“Maar who knows”, lacht hij, “misschien halen mensen er wel wat anders uit. Dan verzamelen we die input en gebruiken we die de volgende keer.” Want Stefan zou Stefan niet zijn als hij de feedback niet gebruikt om zichzelf en zijn team verder te brengen. Persoonlijk leiderschap, hij kan er mee bezig blijven.
Ook je eigen koers blijven varen?
Doe dan mee met de onderwijsmodule Zelfzorg. In drie dagen leer je van alles op het gebied van persoonlijk leiderschap en zelfzorg. Kennis, vaardigheden en inzichten over jezelf. Ieder kwartaal start er binnen ons Persoonlijk Leiderschap Programma weer een nieuwe onderwijscarrousel. Dan kun je bijvoorbeeld kiezen voor de module
*Boekentips van Stefan
Deze 10 boeken over persoonlijk leiderschap moet je als zorgverlener gelezen hebben:
1. Het is maar werk (Anti-afbrandboek voor artsen) – Hans Rode
2. Zelfzorg voor de jonge dokter – Froukje Verdam
3. De moed van imperfectie – Brené Brown
4. Pogingen iets van het leven te maken – Hendrik Groen
5. Zorg voor je mensen – Martijn Houwert
6. De 5 frustraties van teamwork – Patrick Lencioni
7. De fontein – Els van Steijn
8. Verslaafd aan liefde – Jan Geurtz
9. Echte dokters huilen ook – Warner Prevoo en Karin Overmars
10. Geweldloze communicatie – Marshall B. Rosenberg
